بررسی مبانی اخلاق پزشکی در اندیشه شیعی با تکیه بر آیات قرآن کریم و احادیث نهج البلاغه

  مقدمه و هدف: گرایش به اخلاق و ارزش‌های اخلاقی از امور فطری بشری است. از اینرو، تعالیم انبیاء و رسولان عرف پزشکی و مجامع مربوطه الهی همواره بر محور مسائل اخلاقی بوده است. دانش اخلاق ( Ethics ) که مسئولیت طبابت نفوس و عقول را بر عهده دارد، در این راستا شکل گرفته است. این علم در یک تقسیم‌بندی به اخلاق توصیفی، اخلاق هنجاری و اخلاق تحلیلی تقسیم می‌شود. اخلاق هنجاری زیرمجموعه‌هایی دارد که یکی از آن‌ها اخلاق کاربردی است و شامل اخلاق حرفه‌ای نیز می‌شود. اخلاق پزشکی از انوع اخلاق حرفه‌ای است. از مهم‌ترین مباحث حوزه اخلاق پزشکی، بررسی مبانی این دانش است، پژوهش حاضر به بررسی این مبانی در اندیشه دینی و شیعی با محوریت قرآن کریم و نهج‌البلاغه می‌پردازد.   مواد و روش‌ها: با توجه به هدف تحقیق و ماهیت آن، مواد پژوهش شامل، بررسی مهم‌ترین منابع اسلامی‌ و شیعی، یعنی قرآن کریم و نهج‌البلاغه است و روش آن روش تحلیل محتوایی ( content analysis )بصورت تحلیل کیفی داده‌ها است.   نتایج: از مراجعه، شناسایی و بررسی آموزه‌های منابع دینی (قرآن کریم و نهج‌البلاغه) مرتبط با مبانی اخلاق پزشکی، مبانی زیر به دست آمد.   1- توحید و حاکمیت مطلق خداوند 2- هدفمندی جهان آفرینش   3- هدفمندی انسان در بعد اندیشه و عمل 4- انسان موجودی طبیعی و فراطبیعی   5- برخورداری انسان از اراده و اختیار 6- ارتباط زندگی دنیوی با زندگی اخروی   نتیجه‌گیری: بررسی مبانی اسلامی‌و شیعی در حوزه اخلاق و اخلاق پزشکی حاکی از توجه جدی دین اسلام و آیین شیعه به اخلاق و اخلاق پزشکی است. بررسی‌ها نشان داد، تفاوت جوهری مبانی اخلاق پزشکی در اندیشه اسلامی‌ و شیعی با سایر دیدگاه‌ها در نوع نگرش و جهان‌بینی است. اخلاق پزشکی در اندیشه اسلامی‌و شیعی بر پایه اصل توحید، مسئولیت و اختیار انسان و تأثیر افکار و رفتار اخلاقی انسان در نحوه زندگی اخروی او (تجسم عمل) پی‌ریزی شده است. تبیین این مبانی، نقش بسیار مهمی ‌در تحلیل چرایی آموزه‌های اخلاق اسلامی‌ شیعی در حوزه پزشکی دارد و می‌تواند در نهادینه کردن آن در مجامع پزشکی کشورمان و ارائه الگوی جهانی مؤثر باشد.